CÁC BAN TRONG ĐIỆN THỜ THÁNH MẪU

  Nếu tính đầy đủ thì có 9 ban thờ trong điện thờ Thánh Mẫu. Tuy vậy,thường các đền chỉ thờ một số ban và các ban thường thường không thờ đủ các vị thánh.

1. BAN THỜ NGỌC HOÀNG THƯỢNG ĐẾ

      Ngọc Hoàng, vị Thánh cao nhất trong đạo Mẫu, có ban thờ riêng trong các đền và phủ. Đứng hai bên ngài là Quan Nam Tào và Quan Bắc Đẩu. Tuy nhiên, Ngọc Hoàng và 2 quan nam Tào, Bắc Đẩu ít có giá trị tâm linh trong tín ngưỡng của dân tộc Việt Nam

2. BAN THỜ TAM TÒA THÁNH MẪU 

        Tứ phủ thánh Mẫu gồm:

•  Mẫu đệ nhất Thuợng Thiên mặc áo đỏ
•  Mẫu đệ nhị Thuợng Ngàn mặc áo xanh
•  Mẫu đệ tam Thoải phủ mặc áo trắng
• Mẫu Địa 

       Thường 3 ngôi đầu được thờ tại một ban gọi là ban thờ Tam Tòa Thánh Mẫu. Mẫu Địa được thờ riêng.  Tam tòa Thánh Mẫu có thuyết cho rằng đó là  hóa thân của 3 lần giáng trần của Mẫu Liễu Hạnh. Nhưng cũng có thuyết cho rằng đó là 3 vị Thánh Mẫu  khác nhau.

   
3. BAN THỜ NGŨ VỊ TÔN QUAN

       Ngũ vị Vương Quan, các vị đều mặc võ quan, mang kiếm hay kích, màu sắc võ phục thì tuỳ thuộc các vị thần ở các phủ như:

• Quan Đệ Nhất Thượng Thiên mặc áo đỏ.
• Quan Đệ Nhị Giám Sát mặc mầu xanh.
• Quan Đệ Tam Thoải phủ mặc màu trắng, 
• Quan Đệ Tứ Khâm Sai      
• Quan Đệ Ngũ Tuần Tranh ( còn gọi là Quan Tuần)

        Quan đệ Tam và Quan đệ Ngũ đều thuộc Thoải phủ, dòng Long Vuơng Bát Hải.

4. BAN THỜ TỨ PHỦ CHẦU  BÀ 

        Tứ phủ Thánh Bà hay Tứ phủ Chầu Bà đuợc hoá thân, hầu cận trực tiếp Tứ phủ Thánh Mẫu. Tứ Phủ Chầu Bà gồm các thánh chầu như sau:

•  Chầu Đệ Nhất hoá thân của Mẫu Thuợng Thiên, Chầu Đệ Nhị hoá thân của Mẫu Thuợng Ngàn, vị Thánh thống soái trong các hàng Chầu, cai quản vùng núi non, sơn cuớc. Khi giáng trần bà mặc sắc phục Mán, màu xanh, đặc trưng cho Nhạc phủ. 

• Chầu Đệ Nhị 

 

• Chầu Đệ Tam là hoá thân của Mẫu Thoải. Đó là vị Thánh có dáng vẻ u buồn, y phục và khăn trùm màu trắng.
• Chầu Đệ Tứ là vị Thánh giữ vai trò khâm sai Tứ Phủ. Tuy đứng đầu Địa Phủ, có khi bà hoá thân duới dạng Chầu Thoải phủ, khi giáng trần bà mặc áo trắng, múa đôi mái chèo; khi lại hoá thành Thánh Mẫu Thiên phủ, mặc áo đỏ, múa quạt (Chầu Đệ Tứ khâm sai Thuợng Thiên).
• Chầu Năm Suối Lân: Ngự tại Đền Suối Lân

 

• Chầu Chầu Lục: Đền chính tại Đền Lục Cung hay còn gọi là Đền Chín Tư tại Hữu Lũng(Lạng Sơn).
• Chầu Bảy
• Chầu Bát
• Chầu Chín: Còn gọi là Chầu Cửu. Đền thờ chính của Chầu Cửu tại Đền Cô Chín Sòng Sơn. 
• Chầu Muời gốc nguời thổ, tương truyền đã có công giúp Lê Lợi đánh tan quân Liễu Thăng, trấn ải Chi Lăng, được thờ ở Đồng Mỏ (Lạng Sơn). 
• Chầu Bé ở Bắc Lệ (Lạng Sơn)

5. BAN THỜ  TỨ PHỦ QUAN HOÀNG 
   
        Có mười vị Quan Hoàng: Quan Hoàng Quận (Quan Hoàng Cả), Quan Hoàng Đôi Triệu Tường, Quan Hoàng Bơ, Quan Hoàng Tư Thủy Tề, Quan Hoàng Năm, Quan Hoàng Sáu, Quan Hoàng Bảy, Quan Hoàng Tám, Quan Hoàng Chín Cờn Môn, Quan Hoàng Mười Nghệ An
       Ban thờ Tứ Phủ Quan Hoàng thông thường không phối đủ 10 tượng mà thường chỉ phối thờ 3 vị sau:

•  Ông Hoàng Bơ
•  Ông Hoàng Bẩy
•  Ông Hoàng Muời.

     Khi các ông giáng đồng, các Ông Hoàng có phong cách gần giống các Quan lớn, tuy nhiên có phần phong nhã, vui tươi hơn.

6. BAN THỜ TỨ PHỦ THÁNH CÔ

          Tứ Phủ Thánh Cô gồm Thập nhị Thánh cô: Từ cô Cả (Cô Đệ Nhất) đến cô thứ 12 (Cô Bé), đều là các thị nữ của Thánh Mẫu và các Chầu. Tuy nhiên, khi giáng đồng các Cô có thể hoá thân vào vai trò khác nhau của Tứ Phủ.

• Cô Đệ Nhất là thị nữ của Mẫu Thuợng Thiên, mặc rất đẹp.
• Cô Đôi Thượng Ngàn là thị nữ của Mẫu Thuợng Ngàn, khi giáng trần với hai bông hoa cài trên mái tóc. 
• Cô Bơ Bông (Cô Ba Thoải Cung ) thuộc thuỷ phủ rất nổi tiếng với y phục màu trắng, thắt lung hồng , múa điệu chèo đò. Cô chữa bệnh cứu nguời bằng cách ban nuớc uống, nhưng cũng có thể gieo bệnh nếu kẻ nào đó làm trái ý Cô.
•  Cô Tư Ỷ La là thị nữ của Chầu Đệ Tứ.
•  Cô Năm Suôi Lân thuộc Chầu Đệ Ngũ, nhưng cũng có khi đuợc hoá thân là thị nữ của Mẫu Thuợng Ngàn hay Thuợng Thiên, cô thuờng xuất hiện trong các bữa tiệc. 
• Cô Sáu Lục Cung (hay Cô Sáu Sơn Trang) thờ phụng Mẫu Thuợng Ngàn, ăn mặc áo chàm, đeo túi hoa, tóc cài hoa rừng, lung thắt con dao nhỏ, đi hái thuốc chữa bệnh cứu nguời.
• Cô Bảy Mỏ Bạch (Cô Bảy Tân La) 
• Cô Tám Đồi Chè: Đền chính của Cô ở Hàn Sơn, Hà Trung,Thanh Hóa.

•  Cô Chín Sòng Sơn là thị nữ của Mẫu Thuợng Ngàn, giáng trần cô nói tiếng Mán, tiếng Muờng, cô múa đuốc soi đuờng, thêu hoa trên vải. Cô cai quản Đền Sòng Sơn, là một nữ thần rừng rất linh thiêng. 
• Cô Mười Đồng Mỏ: Cô ngự tại Đền Chầu Mười Mỏ Ba, Đồng Mỏ  - Lạng Sơn
• Cô Mười Một: Hầu như không thấy nhắc đến.
• Cô thứ Muời Hai tức là Cô Bé Thượng Ngàn. Điển hình trong các Cô bé Thượng Ngàn là Cô Bé Bắc Lệ.

7. BAN THỜ TỨ PHỦ THÁNH CẬU

         Tứ Phủ Thánh Cạu bao gồm Thập nhị Vuơng cậu, là những nguời chết trẻ, hiển linh thành các bé Thánh. Nguời ta không biết rõ đầy đủ về 10 hay 12 vị thuộc hàng Cậu, họ là các phụ tá của các Ông Hoàng. Thuờng thì, lần lên đồng nào cũng có giá Cậu Bơ và Cậu Bé. Đó là các giá đồng với tính cách phóng túng, nghịch ngợm, quần áo kỳ cục, lời nói ngọng nghịu của trẻ con, kèm theo các điệu múa lân hay múa hèo khá sôi nổi.

8. BAN THỜ QUAN NGŨ HỔ VÀ ÔNG LỐT

           Quan ngũ Hổ và Ông Lốtb(Rắn ), nơi thờ thần Ngũ Hổ ở hạ ban, phía dưới điện thờ Mẫu. Phía trên điện thờ chính, có hình tuợng đôi Bạch Xà vắt ngang.
           Trong quan niệm dân gian, Hổ là vị chúa cai quản vùng rừng núi, còn Rắn là thần ở nơi sông nuớc. Hổ thuờng đuợc vẽ năm con hổ màu sắc khác nhau, trong đó Hoàng Hổ (Hổ vàng) trấn phuơng Trung tâm (địa khu), Hắc Hổ (Hổ đen) trấn phuơng Bắc (Thuỷ khu), Bạch Hổ(Hổ trắng) trấn phuơng Tây(Kim khu), Xích Hổ ( Hổ đỏ ) trấn phuơng Nam (Hoả khu), Thanh Hổ (Hổ xanh) trấn phuơng Đông (Mộc khu). Trong thờ Mẫu Tứ Phủ hay trong tín nguỡng dân gian, hình tuợng Hổ là biểu tuợng cho sức mạnh thiêng liêng, có thể trừ diệt ma tà, trấn giữ các phuơng, là thần linh canh cửa ở các ngôi đền.

9. BAN THỜ  VƯƠNG PHỤ VƯƠNG MẪU VÀ ĐỨC THÁNH TRẦN

        Vương Phụ Vương Mẫu ( Lê Thái Công và Thái Bà ) và các vị Tổ Tiên Sinh ra Thánh Mẫu. Là những nguời có công sinh thành ra Thánh Mẫu khi Ngài giáng xuống trần gian.